قیر و اثرات زیانبار آن

باقی مانده تقطیر کامل قطران زغال سنگ حاوی قیر می باشد که وزن مخصوص آن 25/1 و در درجه حرارت معمولی جامد است. این ماده به رنگ قهوه ای تیره یا مشکی بوده و از هیدوکربنها، رزین ها، فنولها و کربن ترکیب شده است.

این ماده را می توان به 3 درجه طبقه بندی نمود. قیر نرم با درجه حرارت نرم شوندگی 25 تا 55 درجه سانتیگراد، قیر نرم متوسط با درجه حرارت نرم شوندگی 55 تا 75 درجه سانی گراد و قیر سفت با درجه نرم شوندگی بالاتر از 75 درجه سانتی گراد.

مصارف: استفاده عمده قیر قطران زغال سنگ در کلوخه سازی زغال نرم است، همچنین از آن برای تولید الکترودهای مثبت و منفی، اتصالات، صفحات عایق سازی در سرد خانه ها ، نفوذ ناپذیر کردن چوب در مقابل رطوبت ، صنعت رنگ سازی  ، نقاشی ، تهیه آسفالت مصنوعی همراه با کک گرد شده ،شن و سنگ آهک و تهیه روکش مقاوم درمقابل اسیدها استفاده می شود. قیر را می توان ا ز محصولات دیگری ( به غیر از زغال سنگ) نیز به دست آورد. ازتقطیر نفت خام نیز ماده جامد سیاه رنگی به دست می آید که قبلا به نام قیر نفت مشهور بود اما امروزه به نام آسفالت یا دقیقتر قیر آسفالتی موسوم است . انواع قیرهای غیر معمول دیگر عبارتند از : قیر آنتراسن، قیر کوره انفجاری، قیر چوب و غیره.

مخاطرات

به طور کلی قطران و قیر دارای زیانهای مشابهی هستند. هر دو سبب تحریک پوست و مخاط و آثار سرطان زایی می باشند. مع ذالک خطرهای ناشی از قیر بیش تر از قطران است. و "بیماری قیر" پدیده بیمارگونه ای است که از تماس با گردوغبارهای قیر ایجاد می گردد و اثر زیان آور غبار شدید تر از بخار قیر می باشد.

ضایعالت التهابی اولیه:

این ضایعات به روی پوست و غشای مخاطی مشاهده می شوند . پوست صورت و پشت گردن بیشتر از نقاط دیگر بدن مبتلا می گردد و دچار قرمزی، سوزش، خارش و گاهی نیز پوسته شدن می شود. پلک ها و مخاط چشم ها غالبا دچار التهاب می گردد و گاهی همرا ه با شاخی شدن و لکه دار شدن در سطح می باشد.

علائم و نشانه ها به سرعت در ظرف چند ساعت یا چند روز ظاهر می گردد و براثر تماس با هوا تشدید می یابند. تشعشعات ماورای بنفش در نور خورشید موجب اقزایش خارش و سوزش و اغلب اوقات سبب ترس از نور می شود. باد و برف نیز ممکن است دارای آثار مشابه باشند. کارگرانی که دچار این ضایعات می گردند، معمولا تمایل به استحمام با آب گرم دارند. زیرا آب سرد ناراحتی های فرد مبتلا را بدتر می کند. ضایعات پوستی پس از قطع تماس از 3 تا 5 روز از بین می روند ، ولی ناراحتیهای چشمی تا چند ماه باقی می مانند.

تغییرات رنگدانه پوست: مواردی از نابودی موضعی رنگدانه های پوست گزارش شده است، ولی در بیشتر موارد رنگدانه ها افزایش می یابند. بخصوص در ناحیه ساعد، مچ دست ها، دست ها و آرنج البته نواحی پوشیده بدن نیز ممکن است پر رنگ تر شوند.

التهاب فولیکولی پوست: این عوارض به شکل جوشهای سرساده( کومدون) در ناحیه صورت و شانه ها، آکنه های دردناک صورت و پشت ، یا کیستهای چربی زرد رنگ یا سفید پوست صورت و گردن و بیضه ها ظاهر می گردند.

تومورهای خوش خیم: به اشکال زیر ظاهر می شوند:

 الف) سختی و سفتی،گاهی شبیه به چروک درافرادی که سالهای متمادی با این مواد تماس داشته اند.

ب) کراتو آکانتوما یا زگیل قطران که شبیه به زگیل چربی است و خود به خود برطرف می شود.

            ج) زگیلهای قطرانی که معمولا بعد از حداقل 2 سال تماس ظاهر می شوند، محل آنها غالبا پشت دست، مچ دستها، صورت و بیضه ها می باشد. رنگ آنها خاکستری متمایل به قهوهای با فاعده ای بزرگ و سفت بوده و اندازه آنها از ته سنجاق تا بزرگی یک لوبیا می باشد. این زگیل ها ممکن است حتی بعد از قطع تماس نیز ظاهر شوند.

           د) پوپورا که ممکن است همرا با گروهی از زگیلهای قطرانی باشد و بیش تر بر روی شکم و تنه ظاهر می شود.

ه) لکه های زبر پینه ای شکل بر اثر سخت شدن لایه "کراتین" به شکلی منظم یا نامنظم، که شبیه به کلفت شدن پوست می باشند.

و) پاپیلوما که معمولا روی پلک چشمها یا اطراف آن بوجود می آیند .

اپتیلیوما: این ضایعات ممکن است دارای روند سریعی باشند بخصوص اگر بدن کارگر با قطران یا قیر داغ تماس پیدا کرده یاشد ولی معمولا پس از بیست سال تماس ( گاهی کمتر) به شکل جوشی خوش خیم (رویش جدید) ظاهر و به زخمی سفت و خونریز با قاعده ای جوانه زن محیطی مشخص و با هاله قرمز رنگ به دور آن تبدیل میگردد.

اپتیلیوماها ناشی از سلولهای بازال یا سلولهای خاری ممکن است متعدد بوده و آنها را در یک فرد خاص در مراحل مختلف رشد و نمو مشاهده نمود. اینها آهسته رشد می کنند و متاستاز نیز نمی دهند. محل رویش آنها بیشتر در سر، گردن، بیضه ها و اندامهای فوقانی می باشد. تشخیص اپتیلیوماهای ناشی از قطران با مولوسک ناشی از این ماده خود به خود بهبود می یابد کار مشکلی است. برای جلوگیری از رشد اپتیلیوم کلیه نیوپلاسمهایی که تغییر شکل آنها محتمل به نظر برسد باید هر چه سریعتر با الکترو کواگولاسیون درمان شوند.

ضایعات داخلی: موارد زیادی از ضایعات داخلی گزارش شده است.

الف) ضایعات دستگاه تنفسی گرچه دلیل قاطعی بر سرطانزایی قطران یا قیر برای دستگاه تنفسی وجود ندارد معهذا اثرسرطانزایی مواد باقیمانده از تقطیر زغال سنگ که دارای متیل کولانترن ، 3و4 بنزپیرن ، 1 و 2 و 5 و 6 دی بنزان تراسن هستند محرز شده است . 

ب)اختلالات دستگاه گوارشی نظیراحساس سوزش و درد معده پس ازخوردن غذاها و نوشابه های گرم. اسهال نیز شایع است.

تدابیرایمنی بهداشتی

درصورت امکان فرآیندهای تولید باید محصور شوند تا از ورود بخار و گرد و غبار قطرا ن یا قیر به هوای محیط کار جلوگیری گردد. تولیدات را می توان به شکل دانه یا رشته در داخل بشکه قرار داد و حمل کرد تا از تشکیل گرد و غبار جلو گیری شود.

برای جلو گیری از بیماریزایی قیر و خطرهای شغلی آن بهتر است از کار با قیر در زمستان هنگام شب یا زمانیکه آسمان ابری است انجام گیرد. درصورتیکه انجام کار در روزهای تابستان ضرورت داشته باشد می باید از گروههای کار استفاده شود و هر نیم ساعت گروه تعویض گردد.

محل نگهداری لباس کار باید با لباس خارج جدا باشد و لباس کار هر روز شسته و تمیز شود.

لباسها باید چسبان بوده و مجهز به دستکش، کلاه، پوشش ناحیه گردن باشد. چشمها را باید با عینک مخصوص ، کلاه خود یا ماسک محافظت کرد. توصیه شده است که از یک پوشش نایلونی ساده برای محافظت از صورت و چشمها استفاده شود.

کارگران را باید به خطرهای موجود و نشانه های زودرس بیماری پوستی آگاه نمود تا با مشاهده کوچکترین علامت به پزشک مراجعه نمایند.

در هنگام آزمایشهای پزشکی قبل از استخدام افرادیکه دارای سابقه بیماریهای پوستی یا دارای حساسیت به گرد و غبار هستند باید از کار با قیر و قطران معاف گردند. هر چند دلیل قانع کننده ای در دست نیست اما به نظر می رسد افرادیکه دارای پوست و موی روشن هستند بیش تر از افراد سیه چهره و تیره موی در معرض خطر می باشند

معاینات دوره ای کارگران باید هر شش ماه یک بار انجام شود و به خصوص نسبت به پوست توجه خاص مبذول گردد. همچنین توصیه شده است از کارگرانی که دارای زگیل یا ضایعه پوستی مشکوک دیگری هستند معاینات هفتگی بعمل آید . معاینات دوره ای را باید تا مدتها پس از قطع تماس کارگر با این مواد پیگیری کرد.

 ایجاد تسهیلات لازم از نظر شستشو و در صورت امکان افزودن جوش شیرین به آب برای پیشگیری از بروز زگیل بسیار مفید و ضروری است . کارگران می توانند از کرم یا مایعات محافظ پوست نیز در حین کار استفاده نمایند. (مانند ژله نفت، کرم سیلیکن، روغن بادام و غیره) .

شستشوی مرتب روزانه چشمها برای جلو گیری از بروز ضایعات چشمی روش پیشگیرانه مناسب می باشد.